SCHOOLHUYS - DORPSHUIS BALLETSCHOOL&WONING
GEMEENTELIJK MONUMENT
HERBESTEMMING TOT WONING
Cultureel erfgoed Leiderdorp
Uit het rijke verleden van Leiderdorp zijn meerdere beeldbepalende panden bewaard gebleven. Direct naast de historische Dorpskerk aan de Hoofdstraat staat de voormalige openbare gemeenteschool uit 1863. Het neoclassicistische ontwerp is kenmerkend voor scholen uit deze periode. In 2018 werd het voormalige schoolgebouw aangewezen als gemeentelijk monument.
De Gemeenteschool van J. van Lith uit 1863 - 1864
Een laag pand met een klokkentorentje, rechts naast het huis van de bovenmeester op Kerklaan 12, diende eeuwenlang als Schoolhuys. Het was eigendom van de Hervormde Gemeente. Er waren in mei 1862 meer dan tweehonderd schoolgaande kinderen. Het Schoolhuys werd veel te klein. Toen er een huis, erf en schuur ter plekke van de huidige Gemeenteschool te koop werd aangeboden, kocht de gemeente dit voor fl. 1.880 om het Schoolhuys uit te breiden. Het pand werd gesloopt en de materialen verkocht. Voor de bouw van het nieuwe schoolgebouw werd de Leidse architect J. van Lith gecontracteerd. De timmerman-architect van Lith ontwierp een school met een fraaie symmetrische voorgevel, opgemetseld met 'appelbloesem rijnsteen' en de pilasters en bogen uit 'Vriesche klinkerplavei'.
Schoolhuys - Openbare school - Dorpshuis - Balletschool & woning - Gemeentelijk monument
De school werd in 1864 opgeleverd. Opnieuw direct verbonden met de bovenmeesterwoning. In een voorportaal met een ingang aan de Hoofdstraat konden de kinderen hun klompen kwijt. Er waren twee lokalen, gescheiden door een houten wand met ramen. Rond 1909 werd de school gemoderniseerd tot 'gangschool' met drie lokalen. Aan de zijde van de Kerklaan werd een uitbouw gebouwd voor een lange gang. De hoofdingang werd verplaatst naar de Kerklaan, waar tegenover de school tevens een schoolpleintje werd gerealiseerd. Rond het schoolpleintje kwam een ijzeren hek. En al snel stond de school bekend als de Hekschool. In 1933 kwam aan de groei van het aantal leerlingen een einde toen aan de Kastanjelaan de Nederlands Hervormde school zijn deuren opende. De openbare Gemeenteschool raakte veel leerlingen kwijt. Na de bouw van de Koningin Julianaschool in 1946 als nieuwe openbare school werd het schoolgebouw gesloten.
Vanaf 1946 had het gebouw de functie van Dorpshuis en was het gedurende 40 jaar het centrum voor het Leiderdorpse verenigingsleven.
In 1987 werd de oude gemeenteschool bedreigd met sloop. Na langdurig overleg met de gemeente konden wij de school overnemen. Het gebouw had veel achterstallig onderhoud. Met de restauratie en verbouwing tot woning en balletstudio kreeg het historische en beeldbepalende pand onder de naam Kreatief Danscentrum opnieuw een educatieve bestemming.
In 2018 werd het gebouw aangewezen als gemeentelijk monument.
Herbestemming tot dubbele woning
Eind juli 2021 sloten wij de deuren van onze balletschool. Sinds september 2023 onderzoeken we samen met Architecten aan huis Rotterdam de mogelijkheid om het gebouw te splitsen en de balletstudio te verbouwen tot woning. Ons doel is om met behoud van de historische waarden een nieuwe toekomst voor het gebouw te creëren. Hierbij is de in de Monumentennota van Leiderdorp omschreven beleidslijn uitgangspunt:
art. 2.2 Behoud door ontwikkeling
Monumentenzorg heeft van oorsprong een objectgericht en conserverend karakter. Verliest een monument zijn functie, dan komt zijn voortbestaan vaak in het gedrang. Zonder een (rendabele) bestemming is instandhouding veelal niet mogelijk. De kans is dan groot dat de eigenaar het monument verwaarloost. Leiderdorp kiest daarom voor een koers waarbij behoud van monumentale waarden en ontwikkeling samengaan, door bijvoorbeeld nieuwe functie es en/of aanbouwen bij monumenten toe te staan. Daarmee wordt de band tussen heden, verleden en toekomst versterkt. Bij de wijzigingen moet oog zijn voor de aanwezige monumentale waarden. Dat vraagt maatwerk. De gemeente beoordeelt het plan en bij goedkeuring volgt een (bestemmings-)planprocedure.
Goede balans tussen erfgoedwaarden en verduurzaming
Teneinde de monumentale kernwaarden te kunnen bepalen, is door DOOK erfgoedwerk een bouwhistorisch onderzoek uitgevoerd. De buitengevels blijven ongewijzigd, zodat de waardevolle elementen en de oorspronkelijke uitstraling behouden blijven. De hoogte van de balletzaal leent zich goed voor invoeging van een verdieping. Door het creëren van een vide blijven de monumentale hoge ramen intact en zichtbaar. In combinatie met een open balklaag plafond geeft dit een grote mate van ruimtelijke beleving. Gelijktijdig met de verbouwing wordt een door Monumentenwacht geadviseerde dakrenovatie uitgevoerd, waarbij de huidige afwijkende Velux-dakramen worden vervangen door drie dakramen met monumentale detaillering in lijn met de vensters van de gevel. Vanzelfsprekend gaat bij de verbouwing veel aandacht naar verduurzaming. De betonnen vloer wordt geïsoleerd en voorzien van lage temperatuur vloerverwarming. Andere maatregelen als isolatie van de kap, achterzetramen, voorzetwanden en ventilatie met warmteterugwinning zorgen voor een energiezuinige en comfortabele woning.
Herbestemming van een monument is complex en vraagt een lange adem. De afgelopen twee jaar hebben we veel overleg gehad met de gemeente en deskundigen. We hebben samen gezocht naar een uitgewogen balans tussen respect voor de historische waarde, duurzaamheid en wonen. De welstandscommissie is enthousiast over de door architect Liesbeth van Meerkerk voorgelegde transitieplannen en ook de gemeente heeft ons op 20 november 2024 meegedeeld dat zij het concept verzoek positief beoordelen, met het verzoek nog een aantal aanvullende gegevens in te leveren. Vanwege bestemmingswijziging naar wonen en de renovatie van het dak zijn de afgelopen maanden, met positief resultaat, nog een aantal aanvullende onderzoeken uitgevoerd, zoals ecologisch onderzoek, verkeersgeluid, stikstof en bodemkwaliteit. Samen met Architecten aan huis heeft het Advies- en ontwikkelingsbureau BRO te Amsterdam op 19 mei j.l. de definitieve vergunningsaanvraag met uitgebreide onderbouwing (BOPA), technische omschrijvingen en werktekeningen bij de gemeente Leiderdorp ingediend. Op 23 juni j.l. deelde de gemeente ons mee dat zij niet tijdig op onze aanvraag kunnen beslissen en de beslistermijn met zes weken verlengen. Vanzelfsprekend is dit uitstel voor ons allemaal een flinke teleurstelling. We blijven positief en gaan ervan uit dat de gemeente zijn uiterste best doet om de vergunning zo snel mogelijk te verlenen. We staan na twee jaar voorbereiding te popelen om met de verbouwing en renovatie van ons mooie pand te starten. En natuurlijk geldt dit vooral voor onze dochter, schoondochter en kleinkinderen die onze toekomstige buren hopen te worden.
Projectgegevens:
Kerklaan 13 -14, 2351 NS Leiderdorp
Kadastrale gegevens: A 8518
Oorspronkelijke functie: gemeentelijke lagere school
Gemeentelijk monument sinds 2018
Bouwteam
Aannemer: Bouwbedrijf Paul de Boer Hazerswoude Rijndijk
Architecten aan huis Rotterdam: Bouwkundig architect Liesbeth van Meerkerk, Interieurarchitect Debora Reis
Opdrachtgevers:
Milou van Etten en Jo-Anne Nijland (verbouwing tot woning Kerklaan 13 )
Margriet de Jong en Thom van Etten (splitsing Kerklaan 13 - 14 en renovatie dak)
Met medewerking van:
Adviesbureau voor bouwconstructies te Gouda: Brak&Eijlers
Adviseurs en ontwerpers Amsterdam: BRO
Bouwhistorische onderzoek Bianca Eikhoudt 's-Hertogenbosch: DOOK Erfgoedwerk
Duurzaam monumentenadvies: Miranda Dunnink
Ecologisch onderzoek: Elsken ecologie
Geotechnisch en funderingsadvies: Silt Geo B.V
Met dank aan: Gemeente Leiderdorp, Erfgoed Leiden e.o. en Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Verantwoording:
Margriet de Jong en Thom van Etten
Kerklaan 13 , 2351 NS Leiderdorp
Laatst gewijzigd 28 juni 2025
Externe bronnen:
Claudia Thunnissen (kunsthistoricus Leiderdorp)
Leiderdorps museum
